Historical Studies

This paper describes a collaborative project designed to meet the needs of communities interested in Gə'əz language texts – and other under-resourced manuscript traditions – by developing an easy-to-use open-source tool that converts images of manuscript pages into a transcription using optical character recognition (OCR). Our computational tool incorporates a custom data curation process to address the language-specific facets of Gə'əz coupled with a Convolutional Recurrent Neural Network to perform the transcription. An open-source OCR transcription tool for digitized Gə'əz manuscripts can be used by students and scholars of Ethiopian manuscripts to create a substantial and computer-searchable corpus of transcribed and digitized Gə'əz texts, opening access to vital resources for sustaining the history and living culture of Ethiopia and its people. With suitable ground-truth, our opensource OCR transcription tool can also be retrained to read other under-resourced scripts. The tool we developed can be run without a graphics processing unit (GPU), meaning that it requires much less computing power than most other modern AI systems. It can be run offline from a personal computer, or accessed via a web client and potentially in the web browser of a smartphone. The paper describes our team’s collaborative development of this first open-source tool for Gə'əz manuscript transcription that is both highly accurate and accessible to communities interested in Gə'əz books and the texts they contain. ጥልቅ እውቀትን ለረቂቅ ጽሁፎች ስለመጠቀም ሳሙኤል ግሪግስ፡ ኖተርዳም ዩኒቨርሲቲ፤ ጀሲካ ሎክሀርት፡ቶሮንቶ ዩኒቨርሲቲ፤ አሌክሳንደራ አትያ፡ ቶሮንቶ ዩኒቨርሲቲ፤ ገሊላ ጥላሁን፡ ቶሮንቶ ዩኒቨርሲቲ፤ ሱዛን ኮንክሊን አክባሪ፡ አድቫንስድ ጥናት ኢንስቲትዩት፡ ፕሪንስተን ኒው ጀርሲ፤ ኢዮብ ደሪሎ ሶ.አ.ስ. ለንደን ዩኒቨርሲቲ፤ ጃሮድ ጃኮብስ፡ ዋርነር ፓሲፊክ ኮሌጅ፤ ክሪስቲን ኮን፡ ኖተርዳም ዩኒቨርሲቲ፤ ሚካኤል ጀርቨርስ፡ ቶሮንቶ ዩኒቨርሲቲ፤ ስቲቭ ደላማርተር፡ ጆርጅ ፎክስ ዩኒቨርሲቲ፤ አሌክሳንድራ ግለስፒ፡ ቶሮንቶ ዩኒቨርሲቲ፤ ዋልተር ሸሪር፡ ኖተርዳም ዩኒቨርሲቲ። መግለጫ ይህ ጥናት የሚገልፀው የግዕዝ ቋንቋ ፅሁፍን እና ሌሎች መሰል ትኩረት ያልተሰጣቸውን፣ ባህላዊና እና ጥንታዊ ሥሁፎችን ለመማር ወይም ለጥናት የሚፈልጉ ማህበረሰቦችን ፍላጎት ለማርካት የጥምር የጥናት ቡድናችን ስለቀረፀው ቀላል እና ሁሉም ሊጠቀምበት ስለሚችል መሣሪያ(ዘዴ) ነው።፡ይህ መሣሪያ የብራና ፅሁፍን የመሰሉ ረቂቅ ፅሁፎች የተፃፉባቸውን ገፆች ምሥል በማንሳት እና ፊደላትን ለይቶ በሚገነዘብ ጨረር (optical character recognition (OCR)) በመጠቀም ምሥሉን ወደ መደበኛ ወይም ሁለተኛ ፅሁፍነት የመቀየር ችሎታ ያለው ነው። ይህ ኮምፒዩተር ላይ የተመሰረተ ዘዴ ወይም መሣሪያ የግዕዝ ቋንቋን ልዩ ባህርዮች ለይቶ እንዲያውቅ ሲባል ስለቋንቋው ያገኘውን መረጃ ወይም ዳታ የመንከባከብ እና የማከም ሂደቶችን አልፎ እንደ አንጎል ነርቮች መረብ እሽክርክሪት የሚመስል ኮንቮሉሽናል ሪከረንት ነውራል ኔትዎርክ (Convolutional Recurrent Neural Network) በመያዙ ገጽታዎችን እና ምሥሎችን ወደ ፅሁፍ ይቀይራል። ይህ ለሁሉም ተጠቃሚዎች ክፍት የሆነው ጽሁፍ ለተማሪዎች እንዲሁም ለኢትዮጵያ ጽሁፍ ጥናት ተመራማሪዎች የሚጠቅም ብቃት ያለው እና በቀላሉ በኮምፒዩተር ተፈልጎ ሊገኝ የሚችል ከመሆኑም በተጨማሪ የግዕዝ ጽሁፎቹ የኢትዮጵያን እና የኢትዮጵያን ህዝብ ታሪክና ባህል ግዕዝን በዲጂታል/በኮምፑተር ቀርፆ በማስቀመጥ በቀጣይነት እንዲኖር ያስችላል። አመቺ የሆነ ተጨባጭ ሁኔታ ሲኖር ደግሞ ይህ ለሁሉም ክፍት የሆነ የ OCR የግዕዝን ምስልን ወደ ፅሁፍ የሚቀይር መሣሪያ ወይም ዘዴ ሌሎች ትኩረት ያላገኙ ረቂቅ ፅሁፎችንም እንዲያነብ ተደርጎ ሊሰለጥን ወይም ዲዛይን ሊደረግ ይችላል። ይህ የፈጠርነው መሣሪያ/ዘዴ የተለመደውን ግራፊክስ ፕሮሰሲንግ ዩኒት (GPU) የተባለውን በኮምፕዩተር ምሥሎችን የማንበቢያ እና ማሳለጫ ዘዴ መጠቀም አያስፈልገውም። በዚህም ምክንያት ከሌሎች ዘመናዊ የአርቲፊሻል ኢንተሊጀንስ (AI systems ) ዘዴዎች አንፃር ሲታይ ሃይለኛ የኮምፒዩተር አቅም አይፈልግም። ይህንን መሣሪያ/ዘዴ ያለ ኢንተርኔት ወይም በይነ- መረብ ከግል ኮምፒዩተር፣ በኢንተርኔት እንዲሁም ወደፊት ኢንተርኔት ባለው የእጅ ሥልክን በመጠቀም ማስኬድ ይቻላል። ይህ ጥናት የሚገልጸው በአይነቱ የመጀመሪያ የሆነው እና ለሁሉም ክፍት የሆነ እንዲሁም በተገቢ ሁኔታ ጥራቱን ጠብቆ በጥምር ተመራማሪዎቻችን የበለፀገው መሣሪያ/ዘዴ ለማናቸውም በግዕዝ መጽሀፍቶች እና ውስጣቸው በያዙት ፅሁፎች ላይ ጥናት ለማድረግ ለሚፈልጉ ግለሰቦችም ሆኑ ማህበረሰቦች ሁሉ ጠቃሚ መሆኑን ለማስገንዘብ ነው።